25 Kasım 1896 (13 Teşrîn-i Sânî 1312) tarihinde Filibe’de, Stara Planina Basımevi’nde “İfade-i Meram” (bkz. Ek: 1) başlığı ile yayın hayatına başlayan Hamiyet Gazetesi, 11 Ekim 1897 (29 Eylül 1313) tarihine kadar 95 sayı3 yayınlanmıştır. Yönetici ve yazarı Ebu Mukbil Kemal Bey, sorumlu müdürü N. Yanolov, imtiyaz sahibi ise İsmail Kemal Bey’dir4. Gazetenin, 50–61. sayılar arasında Eyüb Sabri’nin, 61. sayıdan itibaren de Ebuzziyâ Sami’nin sorumluluğunda çıkmaya başladığı anlaşılmaktadır.
Gazete haftanın her günü çıkmasına rağmen düzenli bir yayın gerçekleştirememiştir.
Yayınland ığı ilk günden kapandığı güne kadar gazetenin idarehanesinin değişmediği görülmektedir. Nitekim gazetenin sol üst köşesinde “idarehanemiz Filibe’de piyasamevkiinde daire-i mahsusadır” ibaresi yer almaktadır.
Gazetede yer alan konu başlıklarına baktığımızda Dâhili haberlere daha geniş yer verilmiştir. İkinci sırayı Şüûnât yani hadiseler başlığı almış , gazetede yine önemli sayıda Siyasî haberler kaplamıştır. Daha sonra gelen haberler harici haberlerdir. Gazete ilanlara da yer vermiştir.
Hamiyet gazetesi, eğitime önem veren bir gazetedir. Eğitimin sıkıntılarını doğrudan değinmese de içinde bulunduğu dönem Filibe’de eğitimin maddî olarak sıkıntılı olduğu bir dönemiydi. Bu nedenle gazete, eğitim için gerekli maddî desteğin sağlanmasını teşvik etmiş ve eğitimin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Hamiyet gazetesi, Filibe’de rüştiye (ortaokul) öğrencilerinden olan öğrencilerin başarılarını değinmiştir. Buna göre, Kız Rüştiyesi’nden Bedriye adlı bir öğrencinin yaşına göre herkesi şaşırtacak kadar büyük maharetler gösterdiğini dile getirmiş ve başarısını tebrik etmiştir. Yine Erkek Rüştiyesi’nden Osman ve 37 numaralı Ahmet ile 107 numaralı Refet adlı öğrencilerin başarılarını da değinerek, Bulgar halkının bu öğrencilere karşı duyduğu memnuniyeti ifade etmiştir.
Hamiyet, Filibe Sancağı, Karlova kasabası ahalisinden ticaretle uğraşan bir kişinin vefat ettiğini ve bu kişinin eğitime 2000 frank kadar bir miktarı bağışladığını ifade etmiştir.
Bu haberiyle İslâm âleminin de milletin geleceği için önemli olan eğitim konusunda duyarlı olmaları gerektiğini dile getirmiştir.
Hamiyet, New York Herald gazetesinde yer alan “Beyaz Kadın” adlı bir hikâyeyi ve
Vecihi Bey, Ebuzziyâ Sami adlı kişiler tarafından kaleme alınan romanlara sayfalarında yer vererek bu eserleri okuyucularıyla paylaşmıştır.
Vecihi Bey adlı kişinin yazmış olduğu “Sakıb ” adlı roman Hamiyet’in 61. Nüshasından itibaren yer almaya başlamıştır. “Sakıb” adlı milli romanda, fakir ve dul bir kadının çocuğu olan ve iyi bir terbiye alamayan bir gencin hayat hikâyesi anlatılmıştır. Sakıb, annesi ile sadece 8 yaşına kadar birlikte olabilmiştir. Daha annesi hayatta iken başlayan sıkıntılı günleri annesi ölünce daha da çekilmez bir hâl almıştır. Bu yaşlarda sadece yalnız kalmakla değil aynı zamanda kendine uygun bir iş bulmada da yalnız kalan Sakıb, k ısa sürede pek çok iş değiştirmiştir. Bu romanda iş hayatında Sakıb’ın başından geçenler ele alınmıştır. “İntikam” adlı bir başka roman Ebuzziyâ Sami tarafından kaleme alınmış veHamiyet’in 81. nüshasından itibaren verilmeye başlanmıştır. Opera tiyatrosunda oynanan bir piyesin adı olan “İntikam” adlı romanda, Clara isimli bir genç bayanın bu piyeste rol alan aktöre karşı ilgisi anlatılmıştır. Clara’nın “İntikam” adlı piyese gitme süreci ele alınmıştır. Clara’nın önce babası daha sonra yardımcısı olan Antonet adlı bir kadın ile yol boyunca aralarında geçen diyaloglar yer almıştır. Hamiyet, söz konusu eserin kitap şeklinde 32 sayfadan oluştuğunu belirtmiştir.
Gazetede yer alan bir başka eser, Osman Şinasi Bey tarafından kaleme alınan “Tarih-i Harb” adlı eserdir. Adı geçen eserde, Yunan muharebesi öncesi de dâhil, yaşanmış siyasî olaylar işlenmiştir. Adı geçen bu romanlar gazetenin 2. ve 3. sayfalarında yer almıştır. Romanlar küçük pasajlar şeklinde verilerek, hem halka tanıtılmış, hem halkın keyifli bir zaman geçirmeleri amaçlanmıştır.
Hamiyet’in 66. 67. ve 69. sayılarında “İhtar-ı Mahsus” başlığı altında Hamiyetabonelerinin söz konusu eseri kitap şeklinde istemeleri durumunda fiyatı 60 paradan Bâb-ı Âli Caddesi’nde Rauf Bey Kütüphanesi’nde Edirne’de Hüsnü Adil Efendinin kütüphanesinde Filibe’de (Hamiyet) idarehanesinden elde edebilecekleri belirtilmiştir.
Sezgin Topal
Selçuk Üniversitesi,
Yüksek Lisans Tezi
